واژه «یلدا» به معنی «زایش زادروز» و تولد است، برگزاری جشن در این شب همواره از اهمیت زیادی بین مردم ایران برخوردار بوده است. ایرانیان همواره معتقدند که از فردای شب یلدا تابش نور خورشید افزایش می‌یابد و روز‌ها بلندتر می‌شود از همین رو شب یلدا را جشن می‌گیرند.

امروزه جشن شب یلدا در ایران با گردهم آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر برگزار می‌شود. خانواده‌ها در این شب گردهم آمده و بزرگتر‌ها به شعرخوانی و قصه‌گویی می‌پردازند.

مردم هرمزگان نیز که از پیشینه تاریخی بسیار قوی برخوردارند همانند سایر نقاط ایران برای شب یلدا آداب‌ و رسوم خاصی دارند اما این شب‌نشینی کمی متفاوت‌تر از سایر مناطق دیگر بود.

چی چیکای مادربزرگ‌ها در شب یلدا

طولانی‌ترین شب سال «یلدا» در هرمزگان به «شو دراز» معروف است. در این شب همه دورهم جمع می‌شدند و بزرگان فامیل مخصوصاً مادربزرگ‌ها به تعریف «چی چیکا» (قصه) می‌پرداختند. اکثر موضوعات چی چیکاها (قصه‌ها)، افسانه‌ای، محلی و بومی بود. بسیاری از این چی چیکاها، سینه‌به‌سینه و نقل‌شده از کتاب کلیله‌ودمنه بود. در این قصه‌ها همچنین موضوعاتی که در رویت و در زندگی روزمره آن‌ها بوده، نیز نقل می‌شده است.

چی چیکاها بیشتر حول‌وحوش حیوانات منطقه مانند خرس، گراز و شغال (در زبان محلی تورگ) می‌چرخیده است. چون این موضوعات دررویت آن‌ها بوده است.

پدربزرگ‌ها نیز در کنار مادربزرگ‌ها به تعریف چی چیکا می‌پرداختند اما بیشتر  جمع شدن‌ها به دور مادربزرگ‌ها بود تا پدربزرگ‌ها.

قصه‌ها گفته می‌شد و حتی هم سن و سال‌های مادربزرگ‌ها و همسایه‌ها نیز به این محفل قصه‌گویی می‌آمدند. این محفل تنها صرفاً خانوادگی نبود. درِ منزلی که شب‌نشینی شو دراز برگزار می‌شد، باز بود و همسایه‌ها نیز در این محفل شرکت می‌کردند. هم‌اکنون چی چیکاها، کم‌وبیش در روستاها وجود دارد.

تنقلات و خوردنی‌های شو دراز

علاوه بر تنقلاتی مانند پسته، بادام و ... تنقلات و خوردنی‌هایی محلی مخصوص استان هرمزگان در این شب و شب‌های دیگر زمستان مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت. یکی از این تنقلات «خرما خشک» بود. در آن زمان خرمای تازه نبود و مردم از خرمای خشک‌ شده که به «خرما خشک» معروف بود استفاده می‌کردند.

«گندم برشته» یکی دیگر از تنقلاتی بود که در شب یلدا و شب‌های زمستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. مردم، گندم‌های ذخیره‌شده خود را به‌صورت برشته درمی‌آوردند و در کنار سایر تنقلات شب‌های زمستان مصرف می‌کردند.

از دیگر تنقلات محلی می‌توان به کسودنگ و گون (بنه)، کنجد برشته، نخود و کشمش، نخود برشته و کنگ (خرمای نارس) پخته‌ شده، اشاره کرد.

به دلیل اینکه انار در بسیاری از مناطق هرمزگان وجود نداشت کمتر و به‌ندرت از این میوه در شب یلدا استفاده می‌شده است.

غذاها و نان‌های پخت شده در شو دراز

بیشتر غذاهایی هم که در این شب پخت می‌شد، غذاهایی بود که مانع از سرماخوردگی می‌شود. به‌عنوان‌مثال آشی به نام «گندم شنبلی»، غذایی بسیار خوشمزه که متأسفانه امروزه در میان مردم رایج نیست. این آش سنتی از شنبلیله، نخود، شیره خرما و گندم تشکیل‌شده است. غذایی مقوی که بدن را در مقابل بیماری و سرماخوردگی در زمستان دورنگه می‌داشت.

معمولاً صبح روز بعد از طولانی‌ترین شب سال، مردم قدیم هرمزگان سوپ «آرد و هو» (آرد و آب) می‌خوردند. سوپی بسیار خوشمزه و ساده که از زرده تخم‌مرغ، دارچین، آرد، آب و پیاز سرخ‌شده تهیه می‌شد. این سوپ محلی بسیار مقوی بود و باعث ایجاد مقاومت بدن در زمستان بود.

نان‌های محلی مانند کولوکو و نان خرمان، رگاگ، سیلک و تومشی از نان‌های سنتی است که در این شب پخت می‌شد.

امروزه در کل مناطق استان هرمزگان برگزاری مراسم شب یلدا انجام می‌شود و هیچ فرقی با مراسم استان‌ها و شهرهای دیگر ندارد اما به‌جای قصه و داستان، فیلم و بازی‌های دورهمی انجام می‌شود.

گزارش از صدیقه غلامی

انتهای پیام/